Η έναρξη της συζήτησης σχετικά με το φαινόμενο της ασφαλιστικής απάτης ενεργοποιεί αυτομάτως θεμελιώδη ερωτήματα. Ποιος επιδιώκει την απάτη; Ποιος την επωμίζεται; Ποιο είναι το μέγεθός της και πώς μπορεί να καταπολεμηθεί ; Οι απαντήσεις που δίδονται σε δημοσιευμένες μελέτες αποκαλύπτουν αλήθειες που η πλειονότητα των καταναλωτών τις περισσότερες φορές αδυνατεί να κατανοήσει.
Ποιος επιδιώκει την απάτη;
Είναι σαφές ότι η απάτη χωρίζεται σε 2 βασικές κατηγορίες, την «Οργανωμένη» (Hard fraud or Organized fraud) και την «Ευκαιριακή» (Soft fraud or Opportunistic fraud). Organized Fraud ονομάζουμε κάθε οργανωμένο σχέδιο απάτης. Ένα μεθοδευμένο πλάνο να αποκομίσει κάποιος ή κάποιοι όφελος από ασφαλιστικές αποζημιώσεις. Συνήθως περιπλέκονται περισσότεροι του ενός ατόμου και αφορά μεγαλύτερου μεγέθους απάτες. Είναι οι «επαγγελματίες» του είδους που συνθέτουν το οργανωμένο έγκλημα με στόχο τις ασφαλιστικές αποζημιώσεις. Opportunistic Fraud είναι η ευκαιριακή απάτη που κρύβεται μέσα στην κακή νοοτροπία. Συνήθως εκδηλώνεται με τη μορφή υπερτιμολόγησης μιας ζημιάς. Στις περισσότερες περιπτώσεις, στο γόνιμο έδαφος μιας πραγματικής ζημιάς επιδιώκεται όχι μόνο η αποκατάσταση αλλά και η πρόσκτηση κέρδους. Η ευκαιριακή απάτη δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να υποτιμηθεί, αφού αποτελεί μάλλον τη μερίδα του λέοντος στην πίτα της ασφαλιστικής απάτης. Διεθνώς, τρεις είναι οι κύριες αιτίες που συνθέτουν το μηχανισμό λειτουργίας της ασφαλιστικής απάτης (the insurance fraud mechanism).
1) Η κακή νοοτροπία των ανθρώπων
Θα μπορούσαμε να το αναγάγουμε ως ένα θέμα ηθικής, και αφορά ασφαλιζόμενους που δυστυχώς θεωρούν ότι είναι θεμιτό και δικαιούνται τελικώς, να εκμεταλλευτούν ευκαιρίες με σκοπό να πάρουν πίσω μέρος των χρημάτων που πληρώνουν ως ασφάλιστρο.
2) Το οικονομικό στρες ή οικονομική δυσχέρεια
Η πίεση που ασκείται πολλές φορές σε ένα άτομο ή μια επιχείρηση λόγω απώλειας της οικονομικής του δυνατότητας και η επιδίωξη να την ανακτήσει μέσω μιας ασφαλιστικής απάτης.
3) Η έλλειψη ικανού ελέγχου. Η ευκολία της απάτης
Η ευκολία υποκρύπτει την ευκαιρία, αλλά και η πεποίθηση ότι δεν υπάρχει ικανός έλεγχος, ενισχύει την προοπτική να διαπράξει κάποιος μια ασφαλιστική απάτη.
Ποιον αφορά η ασφαλιστική Απάτη; Και τελικώς ποιος την πληρώνει;
Υπάρχει η εντύπωση ότι η ασφαλιστική απάτη αφορά τις ασφαλιστικές εταιρείες που καλούνται να πληρώσουν τη ζημιά. Στην πραγματικότητα είναι μια βαθιά αντικοινωνική συμπεριφορά που την επιβαρύνεται το σύνολο της κοινωνίας. Πολύ απλά οι ασφαλιστικές εταιρείες όταν δεν καταφέρνουν να εντοπίσουν ή να αποδείξουν την απάτη και αποζημιώνουν ψεύτικες ζημιές οδηγούνται νομοτελειακά σε διορθωτικές αυξήσεις ασφαλίστρων.
Τελικώς:
- Η υπόλοιπη κοινωνία πληρώνει την απάτη με ακριβότερο κόστος ασφάλισης.
- Ενώ οι οικονομικά αδύναμες κοινωνικές ομάδες θα υποστούν τη μεγαλύτερη πίεση αφού λόγω των αυξήσεων πιθανώς να μην μπορούν να διατηρήσουν την ασφαλιστικής τους προστασία.
Η ζημιά που προκαλείται είναι:
Α. Οικονομική
Αφού κάποια δισ. κάθε χρόνο παγκοσμίως κλέβονται από την ασφαλιστική βιομηχανία. Ενώ επίσης σημαντικοί είναι και οι πόροι που διοχετεύονται στη διερεύνηση των υποθέσεων για τη διαπίστωση και απόδειξη της απάτης.
Β. Φήμης & Αξιοπιστίας
Οι ασφαλιστικές εταιρείες δέχονται πολλές φορές επιθέσεις διαμαρτυρίας καθώς με διάφορους μηχανισμούς προσπαθούν να ελέγξουν τις απάτες και να εξασφαλίσουν δίκαιες αποζημιώσεις. Ο έλεγχος αυτός προφανώς δεν είναι τις περισσότερες φορές ευχάριστος και αυτό πλήττει τη φήμη και την αξιοπιστία τους. Είναι ένας ζημιογόνος φαύλος κύκλος στα θεμέλια ενός μηχανισμού που δημιουργήθηκε για να επιτρέπει στον άνθρωπο να επιχειρεί και να πορεύεται με ασφάλεια.
Ποιος την καταπολεμά;
Έρευνες παγκοσμίως αλλά και ερωτηματολόγια που έχουν απαντηθεί από τον κόσμο σε ποσοστό 90% λένε ότι οι ασφαλιστικές εταιρείες έχουν την υποχρέωση να κάνουν κάθε προσπάθεια για να καταπολεμήσουν την ασφαλιστική απάτη. Στην ουσία οι ασφαλιστικές οφείλουν να λειτουργούν ως οι θεματοφύλακες του θεσμού και πρέπει να προασπίζουν τα κεφάλαια που συγκεντρώνουν οι πελάτες τους έναντι των κακόβουλων προσπαθειών. Προφανώς είναι ένα σύνθετο πρόβλημα και όλοι οι εμπλεκόμενοι φορείς απαιτείται να συνεισφέρουν στην προσπάθεια καταπολέμησής του! Τόσο οι ασφαλιστικές εταιρείες όσο και οι Ασφαλιστικοί Διαμεσολαβητές θα πρέπει να στηρίξουν μέτρα κατά της ασφαλιστικής απάτης.
Ενδεικτικά μπορούμε να αναφέρουμε:
- Τη διεξοδική στατιστική ανάλυση των δεδομένων (Big Data). Για παράδειγμα τη σύγκριση των στατιστικών στοιχείων Νοσηλειών – Επεμβάσεων των Ελλήνων με τους Υπόλοιπους Ευρωπαίους.
- Τη χρήση της σύγχρονης τεχνολογίας (π.χ. ανιχνευτές ψεύδους).
- Τις ενημερωτικές καμπάνιες κατά φαινομένων απάτης.
- Την υιοθέτηση κινήτρων προς τα κανάλια διανομής που συνδέονται με πολύχρονους χαμηλούς δείκτες ζημιών.
- Τη σύσταση Συμβουλευτικών Ομάδων καταπολέμησης της Ασφαλιστικής Απάτης.
- Τη σύσταση Επιτροπών Διαιτησίας κ.ά.
Το μέγεθος του προβλήματος είναι οικονομικά τεράστιο. Το μέσο ποσοστό ασφαλιστικής απάτης στην τελευταία μελέτη που εκδόθηκε για την Ευρωπαϊκή Ασφαλιστική Αγορά ανέρχεται σε ποσοστό της τάξεως του 10% επί του συνόλου των αποζημιώσεων. Συνεπώς με δεδομένο ότι στη χώρα μας οι αποζημιώσεις υπολογίζονται στα 2,3 δισ. ευρώ ετησίως, το κόστος της απάτης (οργανωμένης ή ευκαιριακής) είναι πλησίον των 230 εκατ. ευρώ κατ’ έτος. Και δεν υπολογίζουμε τις έμμεσες συνέπειες. Δηλαδή τις ζημιές από την απώλεια της Φήμης και της Αξιοπιστίας του θεσμού ή του κόστους ελέγχου.
Η καταπολέμηση των φαινομένων αυτών είναι υποχρέωση όλων, διότι ο περιορισμός της απάτης θα ενισχύσει την οικονομική δομή, θα δώσει χώρο για καλύτερο ασφαλιστικό κόστος και θα ενδυναμώσει την αξιοπιστία του θεσμού. Τελικώς, η διεύρυνση των υποδομών κατά της ασφαλιστικής απάτης δεν αποτελεί μόνο μια οικονομική αναγκαιότητα και κυρίως μια κοινωνική υποχρέωση.
